PODSTAWY BUDDYZMU

Buddha

Siddhartha Gautama urodził się w rodzinie rządzącego klanu ok. 2500 lat temu. Jego ojciec był przywódcą owego klanu, który to zamieszkiwał północne Indie, blisko granicy państwowej dzisiejszego Nepalu. Jako jedyny syn przywódcy, Siddhartha prowadził łatwe życie, przepełnione luksusem, w otoczeniu bogaczy i kobiet. Jednakże już jako młodzieniec zdał sobie sprawę, że nie mógłby zaznać trwałego zadowolenia z takiego sposobu życia.

Zaczął widzieć, że wszystkie istoty ludzkie w sposób nieunikniony podatne są na choroby, stary wiek i śmierć. W wieku 29 lat zainspirowany widokiem spokojnego i dostojnego pustelnika, zdecydował się porzucić swoje pełne luksusów życie. Pozostawił swoją żonę i dziecko w dobrych rękach rodziny królewskiej i udał się w poszukiwaniu odpowiedzi na temat trwałego szczęścia. Po 6 latach wędrowania i surowych praktyk ascetycznych, zdał sobie sprawę, że ani dekadencki sposób życia, ani też skrajny ascetyzm nie doprowadzi go do odpowiedzi, których poszukiwał.

Zdecydował się zmierzać „Drogą Środka” pomiędzy tymi dwoma skrajnościami. Usiadł wtedy pod drzewem Bodhi, odprężył się, zjadł dobry posiłek i postanowił, że nie wstanie, dopóki nie znajdzie odpowiedzi. Po nocy głębokiej medytacji przyszło do niego pełne zrozumienie. Od tamtej chwili książę stał się znany jako Buddha, co dosłownie znaczy „Przebudzony”.

Wtedy spędził kolejne 45 lat swego życia na nauczaniu tego, co ostatecznie zrozumiał. Założył wspólnotę mnichów, znaną jako Sangha i buddyzm rozprzestrzenił się po całych północnych Indiach. Królowie, arystokraci, kupcy i chłopi stali się jego uczniami i naśladowcami. I nawet teraz niezliczone rzesze ludzi na całym świecie czerpią korzyści z jego Nauk.

Odszedł w pokoju do ostatecznej Nibbany w wieku 80 lat.

Cztery Szlachetne Prawdy

Osiągając oświecenie, Buddha zdał sobie sprawę z Czterech Szlachetnych Prawd.  

1. Wszystkie istoty podlegają Dukkha.  
   Dukkha zazwyczaj tłumaczy się jako cierpienie, ale w rzeczywistości obejmuje szeroki zakres negatywnych uczuć włączając w to napięcie, niezadowolenie i cierpienie fizyczne. Dukkha istnieje, ponieważ wszystkie istoty podlegają chorobie, oddzieleniu od ukochanych, nie zdobywaniu tego czego pragną, starzeniu się i śmierci. 
   

2. Dukkha powstaje z pragnienia i żądzy. 
   Wszystkie istoty pragną przyjemnych doznań, a także pragną unikać nieprzyjemnych doznań. Mogą być one zarówno fizyczne jak i psychiczne, a dukkha pojawia się, gdy te pragnienia i żądze nie są spełniane.
   

3. Dukkha może być pokonana poprzez wyeliminowanie pragnień i żądz.  
   Nibbana jest stanem spokoju, gdzie cała chciwość, nienawiść i złudzenia, a zatem Dukkha, zostały usunięte.  
   

4. Istnieje droga która prowadzi do uwolnienia się z Dukkha, którą jest Szlachetna Ośmioraka Ścieżka.
   Dukkha może być zmniejszona, osłabiona i ostatecznie usunięta, a w ten sposób osiągnięta Nibbana, poprzez podążanie ścieżką, której nauczał Buddha.

Buddyzm jest czasem krytykowany za nadmierny pesymizm, jako że wydaje się skupiać na cierpieniu, zamiast na szczęściu i radości. Jednakże wszystkie warunki szczęścia i radości są nietrwałe, ponieważ wszystkie istoty podlegają chorobie, starzeniu się i śmierci, a w rezultacie, wszystkie są niezaprzeczalnie podległe Dukkha.

Natomiast Buddyzm jest tak naprawdę rozsądny, ponieważ Buddha nauczył nas jak pokonać i zmniejszyć Dukkha i jak osiągnąć trwałe szczęście Nibbany. Uczył także, iż poprzez podążanie Szlachetną Ośmioraką Ścieżką, możemy doświadczyć Nibbany nawet w czasie obecnego życia. 

Szlachetna Ośmioraka Ścieżka

1. Właściwe Rozumienie
   Rozumienie i zaakceptowanie Czterech Szlachetnych Prawd.
   

2. Właściwe Myślenie
   Kultywowanie myśli dotyczących szczodrości, miłującej życzliwości i współczucia.
   

3. Właściwa Mowa
   Unikanie kłamstwa, pomówień, ostrych słów i plotek. Kultywowanie zgodnej z prawdą, pokojowej, życzliwej i mającej sens mowy.
   

4. Właściwe Działanie
   Powstrzymywanie się od zabijania, kradzieży i niewłaściwego życia seksualnego. Kultywowanie nieszkodzenia, uczciwości i wierności.
   

5. Właściwe Źródło Utrzymania
   Unikanie zawodów pociągających za sobą zabijanie (zarówno ludzi jak i zwierząt), sprzedaż zwierzęcego mięsa, handel ludźmi, bronią, truciznami i środkami odurzającymi. Zawody, które są nieetyczne, niemoralne i nielegalne także powinny być unikane.
   

6. Właściwy Wysiłek
   Stosowanie dyscypliny umysłowej, w celu uchronienia się przed pojawieniem się niezdrowych myśli i rozpędzenia tych, które się pojawiły. Rozwijanie zdrowych myśli i podtrzymywanie tych, które się pojawiły. 
   

7. Właściwa Uważność
   Bycie świadomym ciała, postaw ciała i zmysłów. Bycie świadomym umysłu, jego myśli, emocji i uczuć.
   

8. Właściwe Skupienie
   Praktykowanie medytacji w celu wyćwiczenia umysłu w byciu skupionym i zdyscyplinowanym, by móc kultywować i zdobywać mądrość.

Trzy cechy zjawisk

Buddha odkrył także, że wszystko co istnieje ma trzy cechy.

Anicca
Wszystkie rzeczy są nietrwałe i wszystko podlega procesowi zmiany w coś innego. Np. wszyscy podlegamy procesowi starzenia się. Nawet gwiazdy i galaktyki podlegają zmianie.

Dukkha
Ponieważ wszystko jest nietrwałe, wszelkie istnienie podlega Dukkha. Zawsze pozostanie pragnienie tego, co przyjemne i niechęć do tego co nieprzyjemne, wynikające z ciągle zmieniającej się natury istnienia.

Anatta
Nie ma stałego i niezmiennego ja. Uzależnieni od wiary w istnienie "ja", nie zdajemy sobie sprawy, że składa się ono tylko z różnych mentalnych i fizycznych części, które są w stanie ciągłej zmiany z powodu zasady przyczyny i skutku.

 

Odrodzenie

Ponieważ nie ma żadnego stałego i niezmiennego ‘ja’, Buddyzm zaprzecza istnieniu niezmiennej, nieśmiertelnej duszy przechodzącej z jednego życia do drugiego. Wg Buddyzmu, to umysł lub inaczej świadomość przechodzi z jednego życia do drugiego.

Pozornie paradoksalnie, siedemdziesięcioletnia osoba nie będzie ani inna, ani taka sama jak osoba, którą była, gdy miała dwadzieścia lat. Ta różnica i podobieństwo są zarówno psychiczne jak i fizyczne. Podobnie umysł i świadomość, które przemieszczają się z jednego życia do drugiego, także nie są ani inne, ani takie same, jak te z poprzedniego życia.

Np. jeśli użyje się płomienia jednej świecy, do zapalenia innej, wtedy płomień drugiej świecy nie jest ani taki sam, ani inny od tego z pierwszej świecy. Jest tak pomimo tego, że płomień z drugiej świecy powstał z płomienia pierwszej świecy.

Kamma jest niesiona ku następnemu życiu razem ze świadomością.
 
Na początku być może ciężko to pojąć. Ale wraz z wiedzą i zrozumieniem, oraz praktyką medytacji wglądu, uświadomienie i zdolność pojmowania ostatecznie pojawi się w praktykującym.   

Teksty Buddyjskie

Nauki Buddhy znane jako Dhamma, zostały zestawione w trzech oddzielnych zbiorach ksiąg. Księgi te znane są ogólnie jako Tipitaka, lub Trzy Kosze. Ogólna ilość materiału jest ogromna i szacuje się, że wynosi dwa razy tyle co tekstu z Encyclopaedia Britannica.

Chociaż zmiany i poprawki w Tipitace były nieuniknione w ciągu ok. 2500 lat jej istnienia, to szacuje się, że nawet 90% Nauk pozostało niezmienionych. Jest tak, ponieważ kiedy była ona recytowana, działo się to za sprawą kilku setek mnichów, recytujących ją razem w tym samym czasie. Kiedy ostatecznie zdecydowano się ją spisać ok. 80 r. p.n.e. duża grupa mnichów zgodnie podjęła się dokonania tego razem. To sprawiło, że zmiany Tipitaki były bardzo trudne. Reprodukcje oryginalnych tekstów przetrwały do dzisiaj w dobrym stanie i przechowywane są na Sri Lance.

Sutta Pitaka
Sutta Pitaka podzielona na pięć oddzielnych zbiorów, zawiera wszystkie mowy Buddhy, a także kilka innych, wygłoszonych przez jego najstarszych uczniów. Buddha odniósł olbrzymi sukces jeśli chodzi o jego Nauki, ponieważ używał języka zwykłych ludzi, języka Pali. 

Dostosował sposób i styl swoich mów tak, że używał prostszych pojęć dla zwykłych ludzi i bardziej złożonych idei dla wyedukowanej i intelektualnej publiczności. Uczył wszystkich, od chłopów po króli.

Nauki sięgały od wskazówek indywidualnego zachowania, aż po wysoce wyrafinowane komentarze na temat polityki i filozofii społecznej. Są one pragmatyczne i gotowe do zastosowania w życiu codziennym. I pomimo tego, że głoszone były więcej niż 2500 lat temu, to ciągle są jak najbardziej trafne w czasach obecnych.

Vinaya Pitaka
Vinaya Pitaka także podzielona na pięć ksiąg, ustanawia zasady i wskazówki dla Sanghi lub społeczności mnichów lub mniszek. Przez równość praw mnichów i mniszek, Sangha jest prawdopodobnie najwcześniejszą formą zarządzanej demokratycznie organizacji, która funkcjonuje do dnia dzisiejszego.

Abhidhamma Pitaka
Abhidhamma Pitaka znana jako Wyższe Nauki Buddy, jest niesamowitym, niezwykle złożonym i wyrafinowanym podejściem do Dhammy. Zawiera doktryny buddyjskie ułożone i sklasyfikowane w wysoce systematycznym zbiorze siedmiu ksiąg.

Choć tradycyjnie przypisywana jest Buddzie, wielu współczesnych komentatorów uważa ją za dzieło późniejszych, uczonych mnichów, którzy zebrali Nauki Buddhy w ten niesamowity zbiór dokumentów.

Odnosi się ona do pojęć istnienia i rzeczywistości. Analizuje ludzkie procesy myślowe i bada składniki umysłu i materii. Wiele z jej pojęć odnoszących się do rzeczywistości i postrzegania wyprzedziło prace nowoczesnych myślicieli i naukowców.

Tradycje Buddyjskie

Dlaczego istnieją różne tradycje buddyjskie?

Buddyzm zapoczątkowany został 2500 lat temu i przez ten długi okres czasu rozwinęły się trzy główne tradycje. Ten rozwój miał miejsce, ponieważ Buddyzm dostosowywał się do warunków i kultur różnych państw, do których docierał. 

Jednakże Nauki Buddhy okazały się bardzo elastyczne i choć zewnętrznie mogą się wydawać niepodobne, to podstawowe doktryny Buddyjskie pozostają takie same w różnych tradycjach. Np. przyjęcie podstawowych doktryn, czy „Punktów Jednoczących” pomiędzy różnymi tradycjami było formalnie przyjęte przez Światową Radę Buddyjskiej Sanghi na Sri Lance w roku 1966.

Buddyści akceptują i szanują różnorodność i uważają rozmaite tradycje zwyczajnie za inne drogi do tego samego celu. Ogólnie rzecz biorąc, różne tradycje towarzyszą sobie i wspierają się nawzajem na tej drodze. 

Porównując krótko Chrześcijaństwo, które powstało ok. 2000 lat temu, Światowa Chrześcijańska Baza Danych wymienia 9 podstawowych wyznań i więcej niż 9000 oddzielnych pod-wyznań. Wiele z nich posiada zasadniczo różne i wzajemnie wykluczające się doktryny.

Krótko, jakie są te różne tradycje Buddyjskie?

Tradycja Theravada jest najstarsza i najbardziej konserwatywna. Jest ona najbliższa oryginalnej formie Buddyzmu, którego nauczał sam Budda. Jest ona w swym podejściu prostsza niż pozostałe tradycje, z kilkoma ceremoniami i rytuałami, kładąc za to nacisk na dyscyplinę, moralność i praktykę medytacji.

Tradycja Mahayana zaczęła się rozwijać w Indiach pomiędzy ok. 200 r. p.n.e. i 100 r. n.e.. Zaadaptowała się do różnych kultur azjatyckich wchłaniając elementy Hinduizmu i Taoizmu. Buddyzm Mahayana kładzie nacisk na współczucie i ufność, celem pomocy wszystkim istotom w osiągnięciu oświecenia.

Wadżrajana lub tradycja tybetańska powstała w Indiach ok. 700 r. n.e., gdy Indyjscy mnisi buddyjscy przynieśli do Tybetu wraz z praktykami tantrycznymi zarzewie Buddyzmu. Połączenie z elementami lokalnej religii Bon, dało Wadżrajanie część jej wyjątkowych praktyk. Skłania się ona bardziej ku rytuałom, recytowaniu mantr i wizualizacjom. Najbardziej znana postać Buddyzmu, Dalai Lama, jest duchowym przywódcą tradycji Wadżrajana.
 
W Buddyzmie na różne tradycje patrzy się jak na różne smaki lodów. Jest to ta sama rzecz, ale o różnych smakach przemawiających do różnych ludzi.

Dlaczego te same słowa są wymawiane inaczej w różnych tradycjach buddyjskich?

W czasach Buddy powszechnie używanym językiem był Pali, w przeciwieństwie do Sanskrytu, którego używali głównie Brahmini, duchowni hinduscy. Buddha zdecydował się mówić i nauczać głównie w Pali, ponieważ chciał, aby jak najwięcej ludzi czerpało korzyści  z Jego Nauk.

Buddyjska szkoła Theravada używa pisowni i wymowy Pali, a Mahajana/Zen i szkoły tybetańskie używają głównie Sanskrytu. Przykłady pisowni z języka Pali to Dhamma, kamma, nibbana. Wersja tych słów w Sanskrycie to Dharma, karma, nirvana.

Ta strona używa pisowni języka Pali, jako że jest to język najbliższy temu, którego używał sam Buddha.